Voorjaarsfenologie

Eerste waarnemingen van het jaar in de regio Groot-Amsterdam

Voor Amsterdam wordt al jarenlang de voorjaarsfenologie bijgehouden. Van zo’n 40 vogelsoorten wordt ieder jaar de datum genoteerd waarop deze soort voor het eerst wordt waargenomen. Daarover verschijnt dan een verslag in De Gierzwaluw.
De laatste jaren worden de vroege voorjaarswaarnemingen van (zang-)vogels voornamelijk verzameld op de website waarneming.nl. Meest waardevol zijn waarnemingen met vermelding of de vogel zingt of niet en die zijn voorzien van een foto- en/of geluidsfragment.
Hieronder staat van 40 zomervogels een overzicht van de vroegste waarneming in de regio Groot-Amsterdam ooit, dus over alle jaren heen.

(bijgewerkt 18 februari 2023, Ellen de Bruin)

Het hier te downloaden overzicht van 2022 vermeldt meer informatie. Naast de eerste datum wordt ook de tweede datum ooit genoemd. De tabel vermeldt ook de gemiddeld vroegste waarnemingsdatum (gvd) in het werkgebied van de vogelwerkgroep. Op basis van de daarbij behorende standaardafwijking kan voor de meeste soorten een zgn. bandbreedte worden vastgesteld bestaande uit gemiddelde +/– standaardafwijking. Met het introduceren van de bandbreedte kan deze als maatstaf dienen bij de vraag in hoeverre de jaarlijkse eerste aankomstdata daar in passen, en kan bepaald worden of de aankomst van een soort significant vroeg dan wel laat te noemen is.

De berekende gemiddelden stoelen op een reeks van jaren uit de periode 1960 tot heden. Dit geldt voor alle soorten behalve Bontbekplevier, Groenpootruiter en Blauwborst; van deze soorten is de periode, waarover gegevens beschikbaar zijn, korter. Van Purperreiger zijn onvoldoende gegevens aanwezig om überhaupt een bandbreedte te bepalen.
Door de jaarlijkse toevoeging van een nieuwe vroegste datum aan een reeks data kunnen de gemiddelde vroegste datum (gvd) en de standaardafwijking een wijziging ondergaan. Doorgaans geldt dat met de toename van het aantal jaren waarop de gegevens stoelen, de fluctuaties van het gemiddelde afvlakken.

Teneinde het effect van mogelijke overwinteraars op de uitkomsten van de berekening van gemiddelde vroegste datum en standaardafwijking zoveel mogelijk te beperken, wegen eerste waarnemingen van Tjiftjaf, Zwarte Roodstaart en Zwartkop alleen in de berekening mee indien er sprake is van zang.

De Amsterdamse voorjaarsfenologie staat ook op waarneming.nl. Deze lijst geeft echter iets andere soorten weer, waardoor vergelijking niet compleet mogelijk is.

Download het overzicht als PDF

(bijgewerkt 18 februari 2023, Ellen de Bruin)